Waarheid

Waarheid is: dat wat waar is; dat wat als waar wordt beschouwd door een persoon of groep; een begrip dat min of meer synoniem is met echtheid, geldigheid en juistheid:

Walter Seymour Allward, Veritas, 1920

• „Uit de botsing van meningen ontspringt de waarheid.”

• Origineel in het Frans:
  “Du choc des sentiments et des opinions
  La vérité jaillit et s'échappe en rayons.”
  → verkorte variant: “Du choc des opinions jaillit la vérité.”
  → daarvan afgeleid: “Du choc des idées jaillit la lumière.”
• Bron: Charles-Pierre Colardeau, "Seconde nuit d'Young" in: Les Nuits d'Young, [1770] 1771, p. 18
• Aanhaling(en): Nico Bouwman is het in Terecht gesteld ook wel eens ‘eens’, Meppeler Courant, 7 januari 2020

• „Een aforisme is een waarheid als een kalfje.”

• Bron: C. Buddingh', Citaten & aforismen, Prisma Taal, december 2003, ISBN 9789027490513.
• Aanhaling(en): Ons erfdeel, Volume 18, Stichting Ons Erfdeel, 1975.

• „Misschien is niets geheel waar, en zelfs dat niet.”

• Bron: Multatuli, Ideën I, Idee 1
• Aanhaling(en): titel van een boek van Bert Gasenbeek over Multatuli, bij Uitgeverij Papieren Tijger, 2010, ISBN 9789067282543;
  Motto van een lemma over Multatuli op Filosofie.nl (bekeken 18 januari 2015).

• „Ik zeg: waarheid en gezond verstand, en hier blijf ik bij. Voor de Schrift maak ik natuurlijk een uitzondering.”

• Bron: Multatuli, Max Havelaar of de koffieveilingen der Nederlandse handelsmaatschappij
• Aanhaling(en): Guus Luijters, Hertaalde Havelaar is een ramp, NRC, 10 februari 2010.
• Droogstoppel over literatuur.

• „De waarheid mag soms dun worden, breken doet ze niet, en ze komt altijd op de leugen drijven, zoals olie op water.”

• Origineel in het Spaans:
  “La verdad adelgaza y no quiebra, y siempre anda sobre la mentira, como el aceite sobre el agua.”
• Bron: (ES) Miguel de Cervantes, Segunda parte del ingenioso caballero don Quijote de la Mancha, 1615, H. 10, fol. 32r; (NL) Miguel de Cervantes Saavedra, De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha, vert. Barber van de Pol, 2014, p. 631
• Aanhaling(en): Arend Evenhuis, In een plaatsje in La Mancha, waarvan de naam mij niet te binnen wil schieten, (-), Trouw, 27 februari 1997

• „Er bestaat geen instelling van de waarheid zonder een wezenlijke postulering van de andersheid. De waarheid is nooit hetzelfde. Waarheid kan alleen in de vorm van de andere wereld en het andere leven bestaan.”

• Origineel in het Frans:
  “Il n'y a pas d’instauration de la vérité sans une position essentielle de l’altérité. La vérité, ce n'est jamais le même. Il ne peut y avoir de vérité que dans la forme de l'autre monde et de la vie autre.”
• Bron: (FR) Michel Foucault, Le courage de la vérité, 1984
• Aanhaling(en): Machiel Karskens, Foucault, 1e druk, 2012, p. 49
• Dit is de laatste zin van de aantekeningen bij Foucaults allerlaatste college.

• „Ik probeer ware geschiedenissen te schrijven, maar op een bepaald ogenblik wordt de geschiedenis onverdraaglijk, juist door de waarheid, en dan ben ik gedwongen er iets aan te veranderen. Ik zeg haar dat ik probeer mijn geschiedenis te vertellen maar dat ik het niet kan, ik heb er de moed niet voor, het doet me teveel pijn. Dus maak ik alles mooier en beschrijf ik de dingen niet zoals ze gebeurd zijn, maar zoals ik had gewild dat ze gebeurd waren.”

• Origineel in het Frans:
  “J'essaie d'écrire des histoires vraies mais, à un moment donné, l'histoire devient insupportable par sa vérité même, alors je suis obligé de la changer. Je lui dis que j'essaie de raconter mon histoire, mais que je ne peux pas, je n'en ai pas le courage, elle me fait trop mal. Alors, j'embellis tout et je décris les choses non comme elles se sont passées, mais comme j'aurais voulu qu'elles se soient passées.”
• Bron: (FR) Ágota Kristóf, Le Troisième Mensonge, 1991
  (NL) Ágota Kristóf, De derde leugen, p. 331 (in de trilogie Het dikke schrift ; Het bewijs ; De derde leugen, vert. Henne van der Kooy, 2001, Van Gennep, ISBN 90-5515-340-0).
• Aanhaling(en): Hofstede, R. (2001), Broos bouwsel van waarheid en leugen, de Volkskrant, 3 augustus 2001;
  Moor, P. de (1992) Op een vreselijke manier waren we vrij; Agota Kristof over haar jeugd in Hongarije en de leugens van het schrijven NRC, 22 mei 1992;
  Verhofstadt, D. (2005), Wat zou mijn leven anders geweest zijn., de Groene Amsterdammer, 4 november 2005
• De hoofdpersoon van het verhaal, Claus, bevindt zich in de gevangenis, en vertelt aan zijn bezoekster, de verhuurster van de kamer waar hij woonde, wat voor verhalen hij schrijft.

• „Wie zijn deur sluit voor alle dwalingen, sluit ook de waarheid buiten.”

• Origineel in het Engels:
  “If you shut your door to all errors truth will be shut out.”
• Bron: Rabindranath Tagore, Stray Birds, Cosimo, Inc., 2004, ISBN 9781596050174, p. 33.
• Aanhaling(en): Mira Recherche & Adviesbureau, ongedateerd, Maar twijfelt u? Staat u met lege handen?

• „Wat is dus waarheid? Een beweeglijk leger van metaforen, metoniemen, antropomorfismen.”

• Origineel in het Duits:
  “Was ist also Wahrheit? Ein bewegliches Heer von Metaphern, Metonymien, Anthropomorphismen [...].”
• Bron: Friedrich Nietzsche, Über Wahrheit und Lüge im außermoralischen Sinne, 1873, H. 1
• Aanhaling(en): Douwe Draaisma, De metaforenmachine, een geschiedenis van het geheugen, 3e druk (2003), Historische Uitgeverij, Groningen, p. 4